En sık görülen kansızlık (anemi) türü demir eksikliğine bağlı olan kansızlıktır. Kadınlarda erkeklere nazaran daha sık görülmektedir.
Halsizlik, yorgunluk, güçsüzlük, çarpıntı, hareketle artan nefes darlığı, baş ağrısı, kulak çınlaması, ve uyku hali demir eksikliğine bağlı kansızlığın belirtileri arasındadır. Özellikle PİKA olarak adlandırılan buz, kil, toprak gibi yiyeceklerin yenmesi varsa demir eksikliğine bağlı kansızlıktan daha da fazla şüphelenmek gerekir. Bu şikayetlerin varlığı durumunda aile hekimi uzmanı, iç hastalıkları uzmanı veya hematoloji uzmanına başvurmaları önerilir.
Hemoglobin, kırmızı kan hücrelerine rengini veren oksijenin kanda taşınmasını sağlayan bir proteindir. Demir de hemoglobinin temel yapısına giren bir elementtir ve akciğerden alınan oksijenin hemoglobine bağlanarak dokulara aktarılmasında büyük önem taşır. Kadınlarda hemoglobin 12 g/dl, erkeklerde ise 13 g/dl altında ise kansızlık (anemi) varlığından söz edilir.
Demir eksikliğinin birçok nedeni vardır; azalmış alım (diyette demir azlığı, bağırsaklardan emilim bozukluğu, midenin bir bölümün alınması (gastrektomi), PİKA öyküsü gibi), kan kayıpları (kadınlarda en sık adet kanamaları, mide-bağırsak kaynaklı kanamalar gibi) ve artmış ihtiyacın karşılanamamasıdır (gebelik, bebekliğin 1.yılı gibi). Özellikle çay, kahve tüketimine de dikkat edilmesi gerekir. Bu tür besinlerin aşırı tüketilmesi demirin emilimini azaltarak demir eksikliğine bağlı kansızlığa yol açabilir.
Demir eksikliği anemisi tanısı konulan hastalar, hekim tarafından yazılan ilaçlarını düzenli ve hekimleri tarafından önerilen sürelerde (3-6 ay) kullanmalıdırlar. Bunun yanısıra şu noktalara da dikkat etmelidirler; ilaçları aç karnına almalılar, beraberinde süt ve süt ürünlerini almamaya özen göstermeliler, demir ilacının emilimini arttırmak için C vitamini içeriği nedeni ile taze sıkılmış portakal suyu ile ilacı birlikte alabilirler. Demir ilacına ilave olarak demir içeriği yüksek olan kırmızı et, tavuk, balık eti, yumurta, pekmez, kuru baklagiller gibi yiyecekler de ek takviye olarak alınabilir.
Doç. Dr. Hava ÜSKÜDAR TEKE
Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sağlık, Uygulama ve Araştırma Hastanesi İç Hastalıkları Anabilim Dalı
Hematoloji Bilim Dalı
