Ülkemiz gibi genç nüfusa sahip ülkelerde çocuk yaralanmaları diğer yaralanmalar içerisinde geniş bir orana sahiptir. 1-14 yaş arası çocuk ölümlerinin en fazla sebebi travmadır. Özellikle okul çocukluğu döneminde en sık travma nedenleri arasında spor ve oyun yaralanmaları gelmektedir. Bunların dışında özellikle okul çağı döneminde hızlı ve sabırsız hareketler sebebi ile bir başka yaralanma nedeni de merdivenden düşmedir. En çok ölüme neden olan çocukluk çağı travma nedeni kafa yaralanmalarıdır. İskelet sistemi yaralanmaları da kalıcı sakatlıklara neden olabilmesi bakımından mühimdir.
Acil tıp ve acil radyoloji ekibini yaralanma sonrası tanı aşamasında sıkıntıya sokan zorluklar çocukların derdini anlatamaması, fizik muayenenin zor yapılabilmesi, çocuklardaki uygulanabilen görüntülemelerin kısıtlı olması ve güçlükle yapılabilmesidir. Özellikle iskelet sistemi yaralanmalarında filmler uygun pozisyonda, yaralanma olmayan uzuv ile karşılaştırmalı ve her zaman iki yönlü alınmalıdır. Ancak görüntüleme çocuk hastanın iç dinamikleri, yaralanmaya bağlı ağrı nedeni ile hareketsiz kalamaması ve de korku nedenli çoğunlukla görüntülemeye müsade etmemesi sebebiyle güçtür. Çocuk kırıkları özellikle ayrılmamış kırıklar çekilen ilk grafilerde tam olarak izlenemeyebilir. Travma sonrası topallama ve ağrı kuvvetle muhtemel kırık düşündürmeli ve ilk grafilerde izlenemiyorsa filmin tekrarı gerekebilir. Geç grafilerde kırık hattı daha belirgin hale gelir. Aksi halde ihmal edilen ve büyüme kıkırdaklarını içeren kırıklarda şekil bozuklukları ve kısalık oluşabilir. Birden çok yaralanması olan çocukta omurga kırıkları mutlaka akla gelmeli ve görüntülemelere eklenmelidir. Kırık tespit edilmeyen çocuklarda da omurilik yaralanması olabileceği unutulmamalı, fizik muayene bulgusu olan çocuklarda ek manyetik rezonans görüntüleme yapılmalıdır. İleri görüntüleme ihtiyacı doğan çocuklarda gerek bilgisayarlı tomografi gerek manyetik rezonans görüntüleme sırasında hareketsiz kalamamaları nedeni ile sedasyon gerekebileceği bunun da çocuğa fizyolojik ve psikolojik ek yük getireceği unutulmamalıdır.
Başlangıç fizik muayene çok önemlidir. Hastamızın çocuk olması sebebiyle tabi ki kolay değildir. Tekrarlayıcı fizik muayeneler özellikle çocuklarda yaralanma sonrası patolojik bulguyu atlamamak adına önemlidir. Acil radyoloji birimi ile birebir temasta olunması çocuk hastada yaralanma sonrası görüntüleme algoritmalarının belirlenmesi adına önemlidir. Görüntülemelerden ultrason radyasyon içermemesi sebebi ile ilk başvurulacak tekniklerden biri olmalıdır, iskelet sistemi travmaları da dahil olmak üzere. Radyasyon içermesi sebebi ile çocuklarda tomografik görüntülemelerden olabildiğince kaçınmak gerekir.
Yaralanmaların tedavisi konusunda sürekli yeni teknikler geliştirilmektedir. Güncel tedaviler ile pek çok yaralanmada tatmin edici sonuçlar alınsa da travma ve sonrasındaki tanı ve tedavi sürecinin çocuk psikolojisi üzerindeki etkisi yadsınamaz. Kaldıki yaralanmaların bizzat kendisinden kalıcı sakatlıklar da olabilmektedir. Bu nedenle esas olan yaralanmaların önlenmesidir. Bilinçlendirme ve tedbirlerden oluşacak eğitim çalışmaları eğitim-öğretim kurumlarından başlayarak toplumun geneline yayılmalıdır.
Yrd. Doç. Dr. Betül TİRYAKİ BAŞTUĞ
Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sağlık, Uygulama ve Araştırma Hastanesi Radyoloji Anabilimdalı
