Hamilelikle ilgili halk arasında sıkça tartışılan gebelerı tedirgin eden bize de sıkça sorulan sorulardan biri hamilelik henüz anlaşılamadan hastaya yapılan röntgen gibi iyonizan radyasyon içeren görüntülemelerin devam eden gebeliklerde fetüs üzerinde herhangi zararı olup olmadığı konusudur. Gebelik sırasında fetusun önemli miktarlarda radyasyona maruz kalması, büyük konjenital anomaliler (doğumsal anormallikler), büyüme geriliği, doğum sonrası kanser riskinde artma ve ölüme neden olabilir.Ancak gelişen bebeğin radyasyondan etkilenme oranı ve zararlı etkiler gelişme evresine göre değişmektedir.Bu dönemler olası etkilere göre 3 döneme ayrılabilir. Ana rahmine düşmeden önceki süre (0-2. Gebelik haftaları), organ gelişiminin olduğu süre (3-8. Gebelik haftaları) ve gebelik gelişme süresi (9.hafta sonrası).
İlk 2 haftada radyasyonun olumsuz etkisi ya rahime yerleşmeyi engeller ve bebeğin kaybına yol açar ya da olumsuz hiçbir etkisi olmaz. Buna ya hep ya hiç etkisi denir. Dolayısı ile hamile olduğumuzu farketmediğimiz bu dönemde eğer fetüs radyasyondan etkilenmiş ise buna bağlı olarak gebelik devam etmez, eğer gebeliğiniz normal devam ediyorsa fetüs etkilenmemiştir. Tıbbi tahliye hamilelik öncesi ve günü geçmeden radyasyona maruz kalan hastalarda önerilmez.
Diğer dönemlerde zorunluluk dahilinde yapılan görüntülemelerde genel olarak yumurtalık ve rahime ulaşan ışın bebeğe de ulaşır ve de bebeğin aldığı doz yaklaşık olarak karın bölgesine verilen dozun %40 kadarıdır. Bebek radyasyon kaynağına ne kadar yakın olursa emilen radyasyon miktarı o kadar artmaktadır. Radyasyona maruziyet miktarı rahim görüntüleme alanı dışında kaldığında çok azdır, bu durumda ancak saçılma tarzında radyasyon alınabilir. Gebe hastaya zorunlu durumlarda görüntüleme yapılacaksa batın dışı bölgelere yapılacak inceleme esnasında kurşun gömlek giydirilerek bebeğin maruz kalacağı radyasyon miktarı azaltılabilir.
Sonuç olarak; gebeliğin anlaşılamadığı dönemlerde gebelik ya devam eder ya da radyasyona bağlı fetal zararlı etki görülmez. Diğer dönemlerde annenin karın bölgesine aldığı dozun yarısından biraz azı bebeğe de gecer. Dolayısı ile karın bölgesi dışındaki filmlerde karın bölgesini kurşun önlükler ile korumak gerekir.Karın bölgesi incelemeleri için olabildiğinde ultrason gibi iyonizan radyasyon içermeyen görüntülemeler kullanılmalı, mecburiyet durumlarında bebeğin aldığı doz mutlaka hesaplanıp bilgilendirme yapılmalıdır.
Dr. Öğr. Üyesi Betül TİRYAKİ BAŞTUĞ
Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sağlık, Uygulama ve Araştırma Hastanesi Radyoloji Anabilimdalı Öğretim Üyesi
