Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroloji Anabilim Dalı öğretim üyesi Doç. Dr. Gülnur TEKGÖL UZUNER, MS hastalığının belirtileri ve tedavi yöntemleri ile ilgili önemli bilgiler paylaştı.
Multiple Sklerozis santral sinir sisteminin (beyin ve spinal kord) sık görülen hastalıklarından birisidir. Bugün tüm dünyada MS’li sayısı yaklaşık 2.8 milyon’dur. Kronik, inflamatuvar, otoimmün bir hastalıktır. Hastalığı tamamen ortadan kaldıracak bir tedavi olmasa da, bugün çok sayıda yüksek etkinliğe sahip tedavi seçeneklerimiz mevcuttur. Ayrıca MS, üzerinde en çok araştırma yapılan ve tedavi geliştirilen hastalıklardan biridir. Çeşitli klinik bulguları ve tipleri bulunmaktadır. En sık görülen tipi, ataklar ve düzelmelerle seyreden relapsing remitting MS’dir. Progresif denilen ilerleyici tip ise; relapsing remitting MS’den ilerleyici tipe dönüşen sekonder progresif MS ve baştan itibaren ilerleyici seyreden primer progresif MS olmak üzere iki tipe ayrılır.
Hastalık, sinirlerimizin etrafında bulunan myeline karşı gelişen bağışıklık sisteminin aşırı ve anormal immün cevabıdır. Bu immün cevap inflamasyon ve nörodejenerasyonu tetikleyerek myelinde hasara yol açar. Böylece miyelinin etkilendiği bölgeye göre hastalarda bazı klinik bulgular gelişir. Klinik bulguları arasında optik nörit denilen bulanık görme veya görme kaybı, kol ve/veya bacakta güçsüzlük, yürüme ve denge bozukluğu, mesane problemleri, hafıza bozuklukları, anksiyete ve depresyon sayılabilir. Sıklıkla bu bulguların hepsi değil, biri ya da birkaçı aynı hastada saptanır.
MS en sık 20-40 yaş arasında başlar. Aslında bu yaş aralığı işe girme, çalışma, evlenme, çocuk sahibi olma, askere gitme gibi hayati önem taşıyan, kritik bir dönemdir. Her hastalık önemlidir ama MS’i ayrıca önemli ve özel kılan budur. MS’li olsun olmasın MS hastalığını tanımak ve farkında olmak gereklilikten ziyade zorunluluktur. Çünkü MS’lilerin hastalıklarına uyum sağlayabilmesi için hem kendilerini desteklemeleri, sağlıklarını korumaları ve hem de ailesinden ve toplumdan destek almaları gerekmektedir. Bu da ancak bilgi ve farkındalık ile sağlanabilir.
Tüm dünyada ‘Dünya MS Farkındalık Günü’ resmi olarak 30 Mayıs’ta kutlanmaktadır. Dünya MS Günü’nü kutlarken; ‘MS’de stigmaya dikkat çekmek’, ‘MS’lileri destekleyen topluluklar oluşturmak’, ‘MS’lilere sağlıklı yaşamı teşvik etmek’ ve ‘MS hastalarına daha iyi hizmet ve etkili tedavi için ilgili kurumlarla işbirliği yapmak’ gibi konulara çözümler üretmek hedeflenmektedir. Bugün MS’lilerin en büyük sorunlarından birisi hafif ile orta düzeylerde stigma (etiketlenme) ve sosyal izolasyondur ve bu durum, sağlıkları için olası kötü etkileri de beraberinde getirir. Stigma; insanlar farklı, ayrı ve daha düşük statüde olarak etiketlendiğinde ortaya çıkar ve kişi olumsuz bir şekilde etiketlenir ve / veya kişiye ayrımcılık yapılır. Genel olarak, bir stigma hedefi olmak, daha kötü sağlık, sağlık hizmetleri, sosyal ilişkiler, barınma ve psikolojik, eğitimsel ve istihdam sorunları gibi bir dizi olumsuz sonuca yol açabilir. Özellikle MS stigması, yaşam kalitesinde azalma ve depresyona neden olabilmektedir.
Stigma ve sosyal izolasyon; refah için hayati önem taşıyan, temel bir insan ihtiyacı olarak kabul edilen ‘ait olma ihtiyacı’ ile çelişmektedir. Ama iyi bir sosyal destek (aile, yakın çevre ve toplumsal) ve bağlantı, stresle mücadelede ve refahı sürdürmede önemli rol oynar ve kişilerin MS ile baş etmesine yardımcı olabilir. Stigma, zaman içinde sabit olmadığı, ilişkiler ve durumlara göre değiştiği için dinamiktir. Dolayısıyla insanların gelecekteki stigma deneyimlerini yönetme ve hafifletme becerilerini geliştirmeleri muhtemeldir. Örneğin; insanlar zaman içinde kendilerini, destekleyen kişilerle çevreleyerek, başkalarını hastalıkları hakkında eğiterek ve stratejik olarak MS durumlarını gizlemeyi veya ifşa etmeyi seçerek MS'e adapte olabilirler. Öyleyse, hastalar MS ile baş etme deneyimi kazandıkça ve çevresinden destek aldıkça daha az stigmanın hedefi olabilirler. Bu nedenle, MS’i bilmek, MS’lileri anlamak ve MS’lilere elimizden geldiğince destek olmak, hastalığın olumlu gidişine katkı sağlayacağı için çok önemlidir.
