Ekran teknolojisinin yaygınlaşması ve COVID-19 pandemisinin yol açtığı sokağa çıkma yasakları çocukların ekran kullanım sürelerini artırıyor. Hem eğitim hem de eğlence uygulamalarının ekrana taşınması ekran kullanımını bir problem haline getirebiliyor. Üniversitemiz Tıp Fakültesi Çocuk-Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı öğretim üyesi Doç. Dr. Tülin Fidan ekran bağımlılığı uyarısında bulunarak ebeveynlere sesleniyor.
Anne babalar çocuklarının ekran kullanımından şikâyetçi
Teknolojik imkânların gündelik yaşantıyı dönüştürücü etkilerini dile getiren Dr. Fidan, çocukların ekran kullanımlarının anne ve babaların sıklıkla şikâyet ettikleri konuların başında geldiğini belirterek şunları söylüyor: “Eskiden çoğunlukla eğlenme amacıyla kullanılan ekran ortamı; pandemi ile birlikte eğitim, öğrenme, sınav, sosyalleşme gibi aktivitelerini yerine getirmek için çocuk ve ergenlerin yaşamlarının birçok alanında neredeyse temel ihtiyaç haline gelmiştir. Ekran ortamının çocukların yaşamında, ruh sağlığı açısından tehdit oluşturmayacak, gelişimlerini bozmayacak şekilde var olması ve kullanılması ile ilgili kuralların oluşturulması gerekmektedir. Anne-babaların en sık şikâyet ettikleri ve baş etmekte zorlandıkları sorunlar, çocukların ekran süresini düzenleyememeleri, düzenlenen sürelere çocukların uyum gösterememeleri, sınırlar konusunda sağlanamayan işbirliği nedeniyle oluşan karşılıklı olumsuz duygular özellikle öfke sebebiyle hem anne-babalarda hem de çocuklarda ‘dırlanmalar’, ‘bağırmalar’, bu durumun en nihayetinde ebeveyn-çocuk arasında sürekli bir gerilime dönüşmesi ve ilişki kalitesinin bozulmasıdır. Ekran kullanımı işte bu noktada bizlerce görünür hale geliyor.”
Şu soruların cevaplarının bilinmesi önemli
Dr. Fidan ekran ortamı kullanımının bir sorun olarak değerlendirilmesinde (Çocuklarda Sorunlu Medya Kullanım Ölçümüne göre) şu soruların cevaplarının bilinmesinin önemli olduğunu belirtiyor:
“1. Çocuğumun ekran ortamını kullanmayı bırakması zor.
2. Ekran ortamı çocuğumu motive eden tek şey.
3. Çocuğumun düşündüğü tek şey ekran ortamı.
4. Çocuğum ekran ortamını kullanamadığı zaman sinirleniyor.
5. Çocuğumun ekran ortamını kullanmak istediği süre artıyor.
6. Çocuğum kötü bir gün geçirdiğinde, ekran ortamı onun daha iyi hissetmesine yardımcı olan tek şey gibi görünüyor.
7. Çocuğumun ekran ortamı kullanımı aile faaliyetlerini engelliyor.
8. Çocuğumun ekran ortamı kullanımı aile için sorunlara neden oluyor.
9. Çocuğum ekran ortamına gizlice giriyor.”
Cevapların çoğu ‘evet’ ise…
Dr. Fidan eğer bu soruların çoğuna ‘evet’ cevabı veriliyorsa yapılması gerekenleri şöyle sıralıyor: “Ekran kullanım kurallarını çocuğunuzla birlikte tekrar gözden geçirin. Tekrar net süreler, anlaşılır ve somut kurallar oluşturun, tutarlı bir şekilde uygulayın. Ekranın yaşına uygun güvenlikli kullanımı ile ilgili önlemler alın. Çocuğunuzun internetin tehlikelerinden korunabilmesi için çocuğunuzla olumlu, iletişime açık bir ilişki geliştirin ki sorun olduğunda size anlatabilsin. Ekran dışı faaliyet alanları oluşturması için çocuğunuza destek olun. (Aile ile birlikte etkinlik, oyun, sohbet, sosyal aktivite, spor vb.) Süre ve kurallara uyulmadığında net yaptırımlar belirleyin. Örneğin ekran süresinin azaltılması gibi.”
Dikkat Eksikliği, Hiperaktivite Bozukluğu...
Ekran bağımlılığının davranışsal bir bağımlılık türü olduğunu ve son yıllarda çocuklarda yaygınlığının gittikçe artmakta olduğunun altını çizen Dr. Fidan, “Dikkat eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu, Depresyon, Sosyal Fobi gibi çocukluk çağı ruhsal hastalıklarının varlığı, ekran bağımlılığı için risk faktörüdür. Ev içinde düzenleme yapılmasına rağmen hala süre ve kurallarla ile ilgili sorun yaşanıyorsa, bu aşamada çocuk ruh sağlığı profesyonellerinden destek alınması önerilir” tavsiyesinde bulunuyor.
